Gevolgen oorlog Oekraïne voedselvoorziening - door Antoon Praet en Kris Beckers

De oorlog in Oekraïne en de geopolitieke gevolgen voor de landbouw en de voedselvoorziening – 3 juni 2022

Vrijdag 3 juni werd naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne een info avond ingericht in het Borrelhuis, Witte Nonnenstraat 28, 3500 Hasselt. Er waren 39 aanwezigen, waarvan 7 via IE-Net. Voor deze avond werden 2 prominente gasten (Praet Antoon en Beckers Kris) uitgenodigd om de geopolitieke gevolgen van deze oorlog naar de voedselvoorziening in de wereld in kaart te brengen.

Antoon Praet is afgestudeerd als burgerlijk ingenieur maar is vooral in de landbouwsector actief geweest. Hij investeerde met zijn Belgische holdingvennootschap Ukraina Agri Fund in een 2.000 hectare groot akkerbouwbedrijf in het Oekraïense Polonne, op zo’n 230 kilometer ten westen van Kiev. Hij is daar ondertussen al 20 jaar actief en is dus een bevoorrechte getuige om de toestand, die elke dag verandert, voor te stellen.
Kris Beckers is hier in Limburg actief als manager in de fruitsector van het fruitteeltbedrijf BeckImpex in Hoepertingen, en sinds 2017 ereconsul van Oekraïne met als belangrijkste taken de ondersteuning van Belgische ondernemers in het handeldrijven met Oekraïne en het promoten van de Oekraïense belangen in België.
Beiden zijn sinds het uitbreken van de oorlog actief bezig met het sturen van humanitaire hulpgoederen maar ook ter plaatse met de bedeling van voedsel en geld ter ondersteuning van de bevolking en het leger.

Kris Beckers gaf ons een interessante uiteenzetting over de situering van Oekraïne ten overstaan van de EU. Sedert de uitgebreide vrijhandelsovereenkomst van 2016 tussen Europa en de EU is de bilaterale handel met 50% gegroeid. Oekraïne heeft een oppervlakte van 603500 km² (= 20x België). De EU is de grootste handelspartner van Oekraïne, goed voor meer dan 40% van zijn handel in 2021. Oekraïne staat op de 18 de plaats in handel met EU, goed voor ongeveer 1,1% van de totale handel van de EU. De export van Oekraïne naar de EU bedroeg 24.1 miljard euro in 2021 (voornamelijk ijzer, staal, mijnbouwproducten en landbouwproducten.) De EU-export naar Oekraïne haalde 28.3 miljard euro in 2019 (vooral machines en transportuitrusting)
Er zijn rond de 25 Belgische bedrijven actief in Oekraïne waaronder AB-Inbev, Melexis, Sibelco, Puratos, SES Vanderhave NV, Reynaers aluminium, Dredging International NV (Deme Group) Ahlers Logistics.

Antoon Praet gaf aan de hand van een powerpoint presentatie een heel helder overzicht van zijn werkzaamheden in Oekraïne en de productievolumes van de belangrijkste akkerbouwgewassen. De landbouw is met een areaal van 41,3 miljoen hectare (België 1,36 miljoen ha) belangrijk voor de Oekraïense economie. De bijdrage van de sector aan het bruto binnenlands product schommelde de voorbije jaren tussen 9 en 12 procent. Iets minder dan een vijfde van de beroepsbevolking is er actief. Oekraïne bestaat voor zeventig procent uit zeer vruchtbare landbouwgrond. Het land geldt daarom ook wel als de graanschuur van Europa. Oekraïne is gezegend met chernozem. Dat is Russisch voor ‘zwarte aarde’: een buitengewoon vruchtbare bodem.

De belangrijkste akkerbouwgewassen zijn tarwe, zonnebloemolie, mais en gerst. Een groot deel hiervan is bestemd voor de export. Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Azië zijn sterk afhankelijk voor hun voedselvoorziening van Oekraïne. 82% van de zonnebloemolie in de EU komt uit Oekraïne. Als buitenlander kunt ge geen grond kopen, enkel bewerken. De 2000 ha die door Antoon bewerkt worden, is van 500 eigenaars. De huur wordt voornamelijk betaald in natura. Op het ogenblik van de oogst mogen de eigenaars van de gronden hun deel komen afhalen. Het inzaaien in het voorjaar is goed verlopen. De hoge mazoutprijs om de motoren van de landbouwvoertuigen draaiende te houden en de hoge kostprijs voor meststoffen zullen het rendement negatief beïnvloeden. De mazoutprijs was op dat moment gestegen tot 2€30/l. Ze kennen niet het systeem van de rode diesel zoals hier. Omdat de meststoffen zo duur zijn wordt er slechts 1x bemest in plaats van 2 keer. Naast het akkerbouwbedrijf runt hij er ook een kleine fabriek voor de verwerking van spliterwten (net zoals bij ons is erwtensoep een populair gerecht).

Tijdens de vragenstelling werd ingegaan over de logistieke problemen bij de export door de sluiting van de zeehavens, de corruptie en de persoon Poetin. Poetin is een Slavische macho die geen respect toont voor een gegeven woord, voor contracten/overeenkomsten, voor mensen … Als je er dan ook nog eens zijn ‘roeping’ aan toevoegt om het grote Russische Rijk te herstellen, krijg je een zeer explosieve cocktail, wat gezien zijn machtspositie (die weinig gecontesteerd wordt) gevaarlijk is voor iedereen. De Oekraïners zijn bereid te vechten tot de dood. Oekraïners en Russen waren bevriende volkeren, maar Poetin heeft een cruciale fout gemaakt. Door zijn manier van praten en handelen heeft hij zich in de voet geschoten. Hij wordt vandaag gehaat in Oekraïne.

98 procent van de uitvoer ging voor de oorlog via de havens aan de Zwarte Zee. Door de Russische bezetting van zowat het hele zuiden van Oekraïne kan dat niet meer. Momenteel ligt zo'n 20 miljoen ton graan ongebruikt te wachten in Oekraïne. Alternatieven via het spoor of via de weg zijn beperkt. Het Oekraïens spoornet kan niet aangesloten worden op het westerse omdat de spoorbreedte anders is. Transport met vrachtwagens is beperkt door de wegeninfrastructuur en vele vrachtwagens mogen Europa niet binnen omdat ze niet voldoen aan de Euro milieunormen. De vraag werd ook gesteld of er geen hogere toegevoegde waarde kan gecreëerd worden door het verbouwen van groenten. Oekraïne was ook gekend omwille van zijn corruptie. Antoon en Kris merken wel een geleidelijke verbetering, maar er is nog een lange weg te gaan. Er zijn nog altijd 2 grote problemen die beletten dat het sneller gaat. Ten eerste zijn er plus minus democratische verkiezingen en zitten alle oligarchen (ook, en vooral de corrupte) met een fractie in het Oekraïense Parlement, en die kunnen dus alle hervormingen blokkeren, vertragen of afzwakken. Een tweede groot probleem is dat het hele gerechtsapparaat nog altijd corrupt is. Deels uit traditie, maar deels ook omdat ze weinig verdienen en dus wel moeten bijverdienen. Met de door Rusland bezette gebieden in het Oosten en het zuiden wordt geschat dat 25% van de landbouwoppervlakte in Russische handen is. Als bedanking werden de sprekers een fles heerlijke Riesling Clos de Duras 2019 aangeboden.

Verslag Piet Creemers

Hierbij de link naar de presentatie: